La vschinauncha sparida illa Val Roseg
In fatscha a la vschinauncha da Puntraschigna sevra la Val Roseg, chid es per granda part territori da Samedan. A vain quinto, cha tar la seguonda alp da la val, sün üna planüra cuvierta hoz dün god, as rechattaiva da pü bodun üna vschinauncha. Tenor üna ditta hegia üna bouda ubain lova dün lej, chis vaiva furmo al pè dal vadret, desdrüt la vschinauncha. La ditta quinta, chal preir da Puntraschigna legiaiva pü tard adüna la prüma messa dal di per las ormas dals morts, e que sül lö da lanteriura vschinauncha. Siand chel vaiva da partir da chesa aunz il fer di, cur chals pros eiran auncha cuvierts da rosedi, sho sviluppo il nom «Messa da rosedi». Da lo deriva il nom dal vadret e da la val: Roseg.
La giunfra da Morteratsch
Il giuven sain Aratsch amaiva ad Annetta, la figlia dal pur il pü rich da Puntraschigna. Sieu bap la vaiva però impromissa al chastlaun. Aratsch es partieu per lester ed es dvanto sudo. Scu uffizier èl turno ed ho chatto a sia ameda sül let da mort, circundeda da fluors. Lönchezzas hol contemplo la fatscha sblecha, alura èl saglieu in sella. In tuotta prescha èl galoppo tar lalp, inua chel vaiva perchüro la muaglia, ed inavaunt tal vadret. Lo hol do ils spruns a sieu chavagl ed es saglieu aint in üna sfessa dal vadret. Daspö lo nun ho üngün pü vis ad Aratsch. Illalp Morteratsch vivaiva da quel temp il vegl Gian. Da not udiva el in sia tegia üna rumur singulera, scu scha qualchün chaminess cun lat dad üna muotta a lotra. Üna vusch feminina plüraiva: «Mort Aratsch, mort Aratsch!» Que deira il spiert dAnnetta, chi deira eir zieva sia mort auncha lio vi da lamo. Gian laschaiva chal spiert fatscha, e cur chel ho glivro da fer da sain, hol arcumando a sieu successur da fer il listess. Daspö chal spiert saja gnieu, saja lalp nempe dvanteda pü früttaivla, hegian las vachas do bger dapü lat, saja la gramma gnida pü grassa e saja be pü da rer disgrazcho ün armaint. Ma il sain giuven nun ho vulieu il spiert, e cur chel es darcho gnieu ed ho plüro: «Mort Aratsch, mort Aratsch!», ho il sain dit üna sgrischaivla blastemma ed ho s-chatscho a la povra orma our da chamanna. Daspö lo nu sho il spiert da la giunfra mê pü musso. Però da quel di davent es il vadret creschieu ad ün crescher ed ho infra cuort temp cuverno lalp, la tegia e tuot la val. Be la chamanna Boval ot sur il vadret e lIsla Persa immez il glatsch e la naiv algordan auncha a lalp düna vouta. In nots quietas però soda our da la profundited il plandschöz per Aratsch. In algordanza a quist clam «Mort Aratsch» ho il vadret survgnieu il nom Morteratsch.